Trong văn bản góp ý, các Hiệp hội nhận thấy Dự thảo còn nhiều điểm bất hợp lý và mâu thuẫn với Luật Bảo vệ Môi trường, Nghị định 08/2022/NĐ-CP và các quy định pháp luật hiện hành; ảnh hưởng lớn đến niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp khi việc sử dụng nguồn tài chính đóng góp của các doanh nghiệp vào bảo vệ môi trường chưa thật sự đảm bảo đúng mục đích, cụ thể:
1. Các quy định về Văn phòng EPR có nhiều điểm mâu thuẫn với Luật Bảo vệ Môi trường, Nghị định 08/2022/NĐ-CP và các quy định pháp luật hiện hành; gây phát sinh thêm biên chế; các khoản tài chính đóng góp của các doanh nghiệp được sử dụng vào các mục đích không liên quan trực tiếp đến tái chế, xử lý chất thải:
1.1. Sử dụng không đúng mục đích khoản tài chính được đóng góp từ các doanh nghiệp:
Điều 23 Dự thảo quy định Chi phí quản lý, điều hành văn phòng EPR Việt Nam bao gồm 11 loại chi phí, trong đó chỉ có 1 loại chi phí (tại khoản 1) là được dùng vào việc hỗ trợ tái chế, xử lý chất thải, còn lại 10 loại chi phí khác (từ khoản 2 đến khoản 11), như mua sắm tài sản, truyền thông, giao dịch, đối ngoại, hội thảo, hội nghị, chi hỗ trợ cho đảng bộ, đoàn thể…, đều sử dụng từ khoản đóng góp của doanh nghiệp cho tái chế sản phẩm, bao bì, xử lý chất thải.
Trong khi đó, Luật Bảo vệ môi trường quy định rất rõ rằng: “Đóng góp tài chính được sử dụng để hỗ trợ cho hoạt động tái chế sản phẩm, bao bì” (tại điểm b, khoản 4, Điều 54) và “việc tiếp nhận, sử dụng đóng góp tài chính phải công khai, minh bạch, đúng mục đích theo quy định” (tại điểm c, khoản 4, Điều 54), điều này có nghĩa là khoản đóng góp tài chính này được Luật quy định chỉ sử dụng cho hoạt động tái chế sản phẩm, bao bì và không sử dụng vào các mục đích khác.
Do đó, việc Dự thảo cho phép sử dụng các khoản đóng góp của doanh nghiệp để hỗ trợ cho hoạt động tái chế sản phẩm, bao bì vào các mục đích khác như trên là hoàn toàn trái nguyên tắc, đi ngược lại và không thống nhất với các quy định của Luật Bảo vệ môi trường.
1.2. Văn phòng EPR làm tăng biên chế:
Điều 24 Dự thảo: quy định “Văn phòng EPR quốc gia” “là đơn vị sự nghiệp công, tự chủ về biên chế và tài chính”, lương thưởng như cán bộ trong biên chế.
Dự thảo quy định như vậy là hoàn toàn đi ngược lại và không nhất quán với các quy định tại Nghị định 08/2022/NĐ-CP và Nghị định 204/2004/NĐ-CP, bởi theo khoản 2, Điều 88, Nghị định 08/2022/NĐ-CP thì “văn phòng giúp việc cho Hội đồng EPR…làm việc theo chế độ kiêm nhiệm” và theo khoản 2, Điều 6, Nghị định 204/2004/NĐ-CP thì mức phụ cấp kiêm nhiệm “bằng 10% mức lương hiện hưởng cộng phụ cấp chức vụ lãnh đạo (nếu có)”.
1.3. Quyền hạn Văn phòng EPR rất lớn và không phù hợp với Nghị định 08/2022/NĐCP, nhưng chưa có quy định trách nhiệm, chưa có cơ cấu tổ chức rõ ràng:
- Điều 4,9, 12, 15, 17, 18, 21, 27 quy định Văn phòng EPR có rất nhiều quyền hạn như quyết định về phương án tiền gửi, ký kết hợp đồng, quyết định việc giải ngân, ban hành quy trình nghiệp vụ và các biểu mẫu…
Quy định như vậy không phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của 1 “văn phòng giúp việc”, như theo thông lệ quản lý là giúp thủ trưởng cơ quan xây dựng và triển khai công tác, thu thập, tổng hợp thông tin, bảo đảm về tài chính, điều kiện làm việc cho cơ quan. Quyền ra quyết định hay ban hành văn bản phải là của Hội đồng EPR Quốc gia quy định tại Điều 88, Nghị định 08/2022/NĐ-CP.
- Trong khi đó chưa có quy định rõ ràng về cơ cấu tổ chức, nhưng lại nêu tên rất nhiều vị trí: Giám đốc, bộ máy kế toán, kiểm soát viên…
- Không có quy định trách nhiệm, không hoàn thành nhiệm vụ vẫn được thưởng “tối đa 2 tháng lương”: Điểm 1b Điều 26 “Trích quỹ khen thưởng… Trường hợp không hoàn thành kế hoạch hoạt động năm…được trích tối đa…02 tháng tiền lương, tiền công và thu nhập khác bình quân”.
Theo đó, các Hiệp hội kiến nghị: Cần sửa lại Dự thảo cho đúng quy định của Luật Bảo vệ môi trường, Nghị định 08/2022/NĐ-CP nhằm đảm bảo tính hợp pháp, tính thống nhất của Dự thảo và không phát sinh biên chế, không sử dụng tiền đóng góp của doanh nghiệp sai mục đích. Cần quy định rõ ràng cơ cấu tổ chức, quyền hạn, trách nhiệm của Văn phòng EPR.
2. Chưa có quy định về Hội đồng EPR. Như vậy, khó thực hiện việc giám sát sử dụng khoản đóng góp được minh bạch, đúng mục đích:
Dự thảo chỉ có một số quy định về văn phòng giúp việc của Hội đồng EPR trong khi chưa có quy định cụ thể nào về Hội đồng EPR. Được biết, Bộ Tài nguyên Môi trường dự kiến chỉ mời VCCI là đại diện của khối doanh nghiệp tham gia Hội đồng EPR.
Quy định như vậy là thiếu sót so với Nghị định 08/2022/NĐ-CP, và khó thực hiện việc giám sát sử dụng khoản đóng góp được minh bạch, đúng mục đích. Các Doanh nghiệp là người đóng góp quỹ, do đó cần có các đại diện của doanh nghiệp để giám sát việc sử dụng khoản đóng góp cho minh bạch, đúng mục đích, và cần được ban hành ngay trong Thông tư, theo đúng khoản 3 điều 88 Nghị định 08/2022/NĐ-CP quy định “Bộ trưởng Bộ TN&MT ban hành quy chế tổ chức và hoạt động của Hội đồng EPR quốc gia và quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của văn phòng giúp việc của Hội đồng EPR quốc gia”, và “ thành phần của Hội đồng EPR gồm… đại diện các nhà sản xuất, nhập khẩu; đại diện đơn vị tái chế, đơn vị xử lý chất thải và đại diện tổ chức xã hội, môi trường có liên quan”. Theo đó, các Hiệp hội kiến nghị:
- Bổ sung quy định về quy chế tổ chức và hoạt động Hội đồng EPR quốc gia trong Dự thảo, để thuận lợi cho quản lý, giám sát, và theo đúng Nghị định 08/2022/NĐCP
- Thành phần của Hội đồng EPR, về phía doanh nghiệp, nên có ít nhất 1 đại diện của các Hiệp hội doanh nghiệp trong nước cho mỗi ngành hàng chủ lực của kinh tế Việt nam, và 1 đại diện của các Hiệp hội doanh nghiệp nước ngoài (vì đây là 2 nguồn đóng góp tài chính chủ yếu), 1 đại diện đơn vị tái chế, 1 đại diện đơn vị xử lý chất thải, và 1 đại diện của VCCI với tư cách là tổ chức xã hội để theo đúng Nghị định 08/2022/NĐ-CP.
3. Quản lý và sử dụng khoản đóng góp của doanh nghiệp theo cơ chế xin-cho với nhiều bất cập, nguồn kinh phí quản lý hành chính trái với Nghị định 08/2022/NĐ-CP:
3.1. Các khoản hỗ trợ đều theo cơ chế xin-cho, tập trung tại Bộ Tài nguyên Môi trường, rất khó khăn cho các tỉnh xa. Các tiêu chí xét duyệt hỗ trợ, mức hỗ trợ chưa được quy định rõ ràng. Không có quy định thời hạn phải giải ngân khoản đóng góp của doanh nghiệp để tái chế sản phẩm, xử lý chất thải.
Điều 8 khoản 2 quy định 5 tiêu chí để xem xét các dự án được cấp hỗ trợ, nhưng:
- không có điểm cho từng tiêu chí,
- không có cách chấm cụ thể, chỉ dùng các từ chung chung như “lớn hơn”, “cao hơn”, “ít hơn”, “các dự án khác” mà không quy định cụ thể cao hơn, thấp hơn là bao nhiêu mới có ý nghĩa, hay nếu 1 chỉ tiêu cao hơn nhưng 1 chỉ tiêu khác thấp hơn thì chọn ai, “các dự án khác” là các dự án nào
- Mức hỗ trợ (các Điều 8, 10, khoản 3) chỉ nêu chung chung là Hội đồng EPR thông qua dựa theo phân nhóm sản phẩm, khối lượng đề nghị hỗ trợ, không có tiêu chí cụ thể.
- Không có quy định thời hạn phải giải ngân khoản đóng góp hàng năm của DN để tái chế sản phẩm, xử lý chất thải.
3. 2. Nguồn kinh phí quản lý hành chính trái với Nghị định 08/2022/NĐ-CP: Khoản 2, điều 3 quy định Nguồn kinh phí quản lý hành chính gồm 3 mục:
a) Tiền lãi tài khoản tiền gửi khoản đóng góp của doanh nghiệp vào Quỹ Bảo vệ môi trường.
b) Chi phí quản lý hành chính theo quy định của Thủ tướng Chính phủ .
c) Thu lãi tài khoản tiền gửi nhàn rỗi (nếu có).
Quy định như vậy là trái với Điều 82 Nghị định 08 quy định “Lãi tiền gửi ngân hàng của số tiền đóng góp tài chính vào Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam được sử dụng cho chi phí quản lý hành chính phục vụ quản lý, giám sát và hỗ trợ thực hiện trách nhiệm tái chế của nhà sản xuất, nhập khẩu”, tức là chỉ bao gồm mục a của Dự thảo.
Theo đó, các Hiệp hội kiến nghị:
- Cần quy định quy trình xin hỗ trợ và xét duyệt mức hỗ trợ làm online trên hệ thống dịch vụ công quốc gia, các địa phương không phải ra Hà Nội nộp hồ sơ giấy.
- Cần định lượng cụ thể các tiêu chí xét duyệt hỗ trợ, mức hỗ trợ
- Cần quy định thời hạn giải ngân toàn bộ khoản đóng góp của doanh nghiệp của năm trước là trước 31/3 năm sau (đúng với thời gian nộp báo cáo tài chính).
- Quy trách nhiệm cụ thể nếu không giải ngân được đúng hạn
- Bỏ mục b, khoản 2, điều 3 về Nguồn kinh phí quản lý hành chính
Hiện nay nhiều loại bao bì, sản phẩm, chất thải có thể tái sử dụng và mang lại lợi nhuận, thị trường tái chế bao bì, sản phẩm, xử lý chất thải rất sôi động, có nhiều công ty tham gia. Chỉ một số loại khó tái chế, khó xử lý và không mang lại lợi nhuận mới cần phải có sự hỗ trợ của nhà nước và đóng góp của doanh nghiệp. Vì vậy, đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường tập trung vào các chính sách thúc đẩy phát triển để thị trường này vận hành hiệu quả, đồng thời thiết lập cơ chế kiểm soát có sự tham gia rộng rãi của các hiệp hội ngành hàng chủ lực để đảm bảo đóng góp của doanh nghiệp được sử dụng rõ ràng, minh bạch, đúng mục đích như Luật Bảo vệ Môi trường đã nêu.
Kính đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường xem xét các góp ý trên để hoàn thiện Dự thảo, giúp quản lý và sử dụng đúng mục đích và hiệu quả khoản đóng góp của các doanh nghiệp để tái chế sản phẩm, bao bì, xử lý chất thải nhằm bảo vệ môi trường, phù hợp với các quy định pháp luật hiện hành.
